Tek je u 14. i 15. veku prihvaćeno je vreme po kome je dužina jednog sata ista tokom cele godine, određena kao dvanaesti deo dužine obdanice na datum prolećne ravnodnevice. Kako je tekla evolucija kalendara?

Egipatski kalendar

Egipatski kalendar, prvi kalendar koji je merio vreme pomoću godina, prošao je kroz različite faze evolucije kako bi precizno pratili promene godišnjih doba. Inicijalno su Egipćani koristili lunarni kalendar, oslonjen na faze Meseca, mereno od jednog punog Meseca do drugog. Ovo razdoblje od tri puna Meseca imalo je poseban značaj zbog izlivanja Nila, što je obeležavalo niz religioznih praznika, simbolizirajući plodnost zemlje.

Kako bi stvorili kalendar nezavisan od lunarnog ciklusa, egipatski astronomi su uočili pojavu zvezde Sirijus svakih dvanaest meseci. Definisali su ovo razdoblje kao godinu i postepeno su podelili godinu na 365 dana, usklađujući je sa 12 Mesečevih mena. Zanimljivo je da su godine brojali prema vladavini faraona, počevši brojanje iznova sa svakim novim faraonom, umesto koristeći apsolutni broj godina. Na primer, umesto rečenice poput "250. godina", koristili su formulaciju "15. godina vlasti faraona Ramzesa".

Egipatski kalendar posebnu pažnju posvećivao je prolećnoj i jesenjoj ravnodnevici (21. mart i 22. septembar), jedinim danima u godini kada su dužina noći i danjeg svetla bili jednaki. Ovi trenuci označavali su ključne tačke u godišnjem ciklusu i bili su od velikog značaja u egipatskom kalendaru.

Rimski kalendar

Rimljani su postavili temelje modernog kalendara, a sama reč "kalendar" potiče iz latinskog jezika, od reči "calendarium", koja je u Rimu označavala dužničku knjigu. Početak svakog meseca u Rimu nazivan je "Kalenda", što je bio trenutak za vraćanje svih dugova, pa je knjiga dugova dobila isti naziv.

U antičkom periodu, nedeljama nisu bili dodeljeni posebni nazivi dana, pa su Rimljani mesec delili na dva dela, a ne na četiri sedmice kao u savremenom kalendaru. Srednji dan meseca nazivan je "ide" (što na latinskom znači sredina), označavajući pun Mesec. Po istorijskim zapisima, poznata martovska "ide" kao dan kada je ubijen imperator Julije Cezar.

Još jedan dan u mesecu imao je svoje ime - "nona", deveti dan pre "ides", pružajući priliku za verske svečanosti i praznike.

U ranim fazama razvoja, Rimljani su koristili desetomesečnu godinu, a kasnije su dodali dva meseca koja su nedostajala. Brojanje godina počelo je od legendarnog osnivanja Rima, a mesecima su dodeljivana imena. Većina imena meseca bila su rimski redni brojevi (prvi, drugi, treći...). Januar, prvi mesec, nazvan je po rimskom bogu Janusu, dok su jul i avgust dobili nazive u čast Julija Cezara i njegovog naslednika Oktavijana Avgusta. Rimljani su čak precizno izračunali da Sunčeva godina traje ne 365 dana, već 365 dana i 6 sati.

Jevrejski kalendar

Jevrejski kalendar je prvi koji je uspostavio koncept sedmodnevnog ciklusa, gde se sedmi dan odvaja kao dan odmora, nazvan subota, u skladu sa Mojsijevim zapovestima koje su od Jevreja zahtevale poštovanje tog dana. Ova sedmična podela dana postala je ključni deo jevrejske tradicije, a kasnije su i ostali dani dobili svoja imena. Kada je hrišćanstvo nastalo, dan odmora je prebačen na nedelju iz religioznih razloga.

Osim sedmičnog ciklusa, Jevreji su u svoj kalendar uveli sistematsko brojanje godina, nezavisno od vladara. Njihov kalendar godine broji od postanka sveta, praksa koja se održala do danas, dok su hrišćani počeli da broje godine od rođenja Isusa Hrista, što se danas naziva novom erom.

Julijanski kalendar

Najduža zabeležena godina u istoriji trajala je 445 dana, događaj koji se desio 46. godine pre nove ere. U to vreme, rimski imperator Julije Cezar angažovao je astronoma Sosigenija iz Aleksandrije da pravi korekcije u rimskom kalendaru.

Rimljani su bili svesni da godina traje 6 sati duže od 365 dana, ali do tada su koristili kalendar bez prestupnih godina. Kako bi nadoknadili ovaj višak od 67 dana, Sosigenije ih je dodao 46. godini. Takođe, uveo je praksu dodavanja jednog dana februaru svake četvrte godine kako bi održao usklađenost s Sunčevim kretanjem. Ova julijanska reforma, nazvana po Juliju Cezaru, rezultirala je usklađivanjem datuma prolećne ravnodnevice sa Sunčevim ciklusom. Nakon ove reforme, usledile su još nekoliko ispravki rimskog kalendara, uključujući i uvođenje sedmodnevnog ciklusa, praksa koja se održala od vremena cara Konstantina.

Gregorijanski kalendar

Kako je astronomija napredovala, utvrđeno je da Sunčeva godina traje ne 365 dana i 6 sati, kako je ranije verovano, već 365 dana, 5 sati, 48 minuta i 46 sekundi, odnosno, 11 minuta i 14 sekundi manje. Ovo je rezultiralo akumulacijom razlike od deset dana od vremena Julija Cezara do 1582. godine. S obzirom na to da je preciznost dana prolećne ravnodnevice ključna za određivanje datuma hrišćanskog Uskrsa, papa Gregorije XIII je odlučio izmeniti tadašnji julijanski kalendar.

Reformu je izvršio jezuitski matematičar Kristofer Klavijus, koji je 1582. godinu skratio za deset dana, a umesto da svaka četvrta godina bude prestupna, uveo je da se godine početka stoleća (1700, 1800, 1900) preskaču kao prestupne tri puta, a da svaka četiristota godina i dalje bude prestupna. Ova reforma je kalendar najviše približila astronomskim pojavama, a danas se gregorijanski kalendar koristi u celom svetu.